معنویت و روانشناسی معاصر: بازتابی از نیازهای درونی انسان
نقش فزایندهی معنویت در روانشناسی امروز
در سالهای اخیر، نقش معنویت و مذهب در روانشناسی معاصر با سرعت فزایندهای مورد توجه قرار گرفته است.
وارد شدن مفهومی به نام «مشکلات معنوی یا مذهبی» به نسخه چهارم از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV)، نقطهی عطفی مهم در رویکرد علمی به مسائل معنوی محسوب میشود.
برای نخستینبار، تجربیات آشفتهساز مذهبی یا معنوی بهعنوان مشکلات غیرپاتولوژیک مورد پذیرش قرار گرفتند.
در نسخه پنجم (DSM-5)، تأکید بیشتری بر عوامل فرهنگی مرتبط با هر نوع تشخیص روانشناختی شده است.
بر اساس گزارش گریجیر، بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸، تعداد مطالعات علمی ثبتشده در حوزهی معنویت و مذهب در روانشناسی، در برخی پایگاهها تا ۵ برابر افزایش یافته است.
تعریف معنویت؛ فراتر از دین یا خدا؟
معنویت مفهومی چندلایه و گاه پیچیده است. برخی افراد آن را صرفاً در رابطه با خدا تعریف میکنند و برخی دیگر معنویت را مستقل از مفاهیم دینی میدانند.
با این حال، همگان بر این نکته توافق دارند که معنویت یکی از ابعاد بنیادی تجربهی بشری در سراسر جهان است و در حال تبدیل شدن به یکی از محوریترین موضوعات روانشناختی معاصر است.
معنویت خدامحور؛ ابزار سلامت روان یا نیاز اصیل انسانی؟
با توجه به اینکه درصد بالایی از مردم جهان معنویت خدامحور را در زندگی خود پذیرفتهاند، نقش آن در سلامت روان و کیفیت زندگی، بیش از پیش مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است.
انسان از معنویت چه میخواهد؟
مفاهیمی مانند معنا، هدف، ارزش، عقلانیت، عشق، سعادت، بینش باطنی، آرامش و تحول، نشان میدهند که معنویت میتواند پاسخگوی برخی از نیازهای عمیق و چندبعدی روان انسان باشد.
هفت نیاز معنوی اساسی انسان
- تجربه شفا و قدرت عشق: در ارتباط با دیگران، خود، و منابع غایی هستی
- لحظات فراروی و فرا حسی: تجربههایی خارج از محدوده ادراک معمول انسانی
- باورهای حیاتبخش و امیدآفرین: که در شرایط فقدان، شکست و رنج، به زندگی معنا میبخشند
- ارزشها و تعهدات عمیق در زندگی: مبتنی بر عدالت، عشق و یگانگی، برای هدایت فردی و اجتماعی
- اکتشاف و تحول عقل، خلاقیت و عشق خویشتن
- آگاهی عمیق از یگانگی با جهان، طبیعت و دیگر انسانها
- منابع معنوی برای التیام رنجهای عاطفی: همچون احساس گناه، شرمندگی، طردشدگی و فقدان اعتمادبهنفس
این هفت نیاز، ابعاد مختلف زندگی انسانی را در بر میگیرند و نشاندهنده پیوند عمیق معنویت با روان انسان هستند.
جمعبندی
معنویت بهعنوان بخشی جداییناپذیر از روان انسان، امروز بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه روانشناسی علمی قرار دارد.
این مسیر، نه فقط پاسخی به نیازهای معنوی بشر، بلکه فرصتی برای شفا، تحول و بازسازی روانی-اجتماعی انسان معاصر است.
برگرفته از کتاب: درمان چندبعدی معنوی خداسو – نوشتهی پروفسور جان بزرگی
